Als een uitvinder zijn eigen naam aan een uitvinding geeft, noemen we dat een eponiem. Wanneer de naam van een product is geïnspireerd op een aardrijkskundige naam, spreken we dan weer van een geoniem. Denk maar aan champagne en cognac – dranken uit een specifieke streek. Alleen als ze écht daarvandaan komen, mogen ze zo heten. Wereldwijd zijn er nog veel meer voorbeelden uit alle mogelijke sectoren.
Over bikini's en bermuda's
Bikini is een onbewoond eiland in het midden van de Grote Oceaan. Veel idyllischer dan daar wordt het nergens. En toch kozen de Amerikanen dit stukje paradijs om hun atoombommen te testen. De uitvinder van de tweedelige bikini zag daarin een aantrekkelijke metafoor: zijn minimale zwempakje zou inslaan als een bom. Bermuda is dan weer een tropisch eiland in de Atlantische Oceaan en onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. De Amerikaanse toeristen die er massaal naartoe kwamen, kopieerden de typische korte broek die de Britse soldaten droegen. Een nieuwe modestijl was geboren en voor de naam hoefde men het niet ver te zoeken.
Spijkerbroek aka jeans aka denims
In de VS hadden arbeiders er al snel genoeg van dat hun broeken scheurden. Daarom begonnen Levi Strauss en co te experimenteren met broeken uit extra robuuste tentstof, oftewel sergé de Nîmes – al snel verbasterd tot ‘denim’. De typische kleur heet in het Frans Bleu de Gênes. Die Gênes spraken de Amerikanen uit als ‘jeans’. Of hoe twee steden elk een synoniem voor hetzelfde product leverden …
Hamburger, Frankfurter en Wiener
In Duitsland en Oostenrijk vindt u heel wat typische vleesgerechten, vaak genoemd naar de grootstad in de buurt. Vlees tussen een broodje is een hamburger. Niet omdat ‘ham’ naar het vlees en ‘burger’ naar het broodje verwijzen. Maar wel omdat het een typisch gerecht is uit … Hamburg. Net zoals de ranke, slanke ‘knakworstjes’ typisch zijn voor Frankfurt en Wenen. Vandaar dus een ‘frankfurter’ of een ‘wenerworst’.
Over sport, paardrijden en pinten pakken
In 1842 brouwden ze het eerste pintje – ‘pilsje’ voor de Nederlandse vrienden – in het Tsjechische … Pilsen. William Webb Ellis lanceerde in 1823 een nieuwe sport bij zijn medestudenten van een school in Rugby. Een (strop)das ofwel ‘cravatte’ komt van Kroatische huursoldaten uit de zeventiende eeuw. En de steak tartaar hebben we te danken aan de Tataren (met maar één ‘r’): die heerschappen legden lappen vlees onder hun zadel en reden ze zo mals. Vanuit dat idee is het een kleine stap naar de naam voor ‘gehakte biefstuk’. Smakelijk!
ELAN is uw geoniemengids
Ligt er bij u nog een vertaalopdracht of naamkwestie in de Manil-la? ELAN heeft Heus(den) de geknipte oplossing. Bel-fast naar ons nummer +32 11 43 47 64: wij laten u nooit in de (Mos)kou!